Ayrılık Çeşmesi'

İşte Kerem Çalışkan'ın bulup Türkçeleştirdiği o şiir:

5 Aralık (1918)- Tigris (Dicle gemisi güvertesi)

Bugün yağmurlu bir gün. Umutsuzluk beni ele geçirmeye çalışırken, onu dizginlemek için, Anadolu sonbaharının hüzünlü havasına dair anıları içimde estiren şu dizeleri kağıda döküyorum:

AYRILIK ÇEŞMESİ

Orada Kadıköy’de Bağdat Caddesi’nin başında

Uzun, gri, taşlarla döşeli yolun hemen yanında

Durur bir çeşme

Güneşler içinde…

Gerçi tatlıdır suyu, ama

Çöker ondan içenlerin üstüne

Dünyanın tüm acısı…

Veda Çeşmesi, Ayrılık Çeşmesi’dir adı,

Ve gözyaşlarından çimenler sarmıştır gri taşı

Ve yaşlı ağaçlarda

Eser sanki kabusun yeli,

Ve duyulur sonbahar fırtınalarında eskisi gibi, yitip giden vedanın sesi:

‘Allah korusun seni!’

Bak! Şu yolda gururla ilerleyen kervana

Davullar gümbürder, salınır at kuyrukları ve sancaklar üstünde

Ama giden adamların içinde, terkederken

İstanbul’un canlı, rengarenk, aşina sokaklarını,

İstanbul’un pazarlarını, direkli hanlarını,

Çınarlarından kuru yaprakların sessizce döküldüğü,

O kahvelerini, yaşamın tatlı bir düşe dönüştüğü,

Mavi deniz ufuklarını, beyaz köpüklü gururlu dalgalarıyla

Yüksek tepelerini, zirvelerinde rüzgarların gezindiği,

Hani bir zamanlar yüce ruhların eviydi-

Çarpar kalpleri o adamların şimdi, zırhın, kaftanın, cübbenin altında

Çılgınca bir acıyla, çünkü yitip gider artık neleri varsa.

Bilinmedik yabancı ellere düşer yolu,

Sayısız tehlike gözler yolunu,

Beyaz atının üstünde yalnızca Hızır’dır koruyan onu…

Tanrıya seslenirken yolun başından

‘Allah’a Emanet olun’ yükselir her ağızdan

Bu koyu, elemli veda anından-

Eşlik ederler çeşmeye kadar,

Babalar, evlatlar, oğullar, analar, kızlar, kadın erkek

Eğilir onlar eyerden bir kez daha

Çeşmeden bir yudum daha almaya-

Yaşlı genç yanaklardan dökülür gözyaşı seli-

Ve bir kere daha çarpıp yanarlar onlarca değerli bir kalbin ateşinde.

Sonra kervan gururla düzülür yola-

Davullar gümbürder, salınır at kuyrukları ve sancaklar üstünde…

Güneşler içinde,

Orada durur çeşme…

(Friedrich Schrader-5 Aralık 1918/Kadıköy-Ayrılık Çeşmesi-Dicle gemisi güvertesi)

(F. Schrader’in ‘İstanbul’dan Ukrayna’ya Kaçış’ kitabından-Tübingen 1919)

ŞİİRİN HİKAYESİ

Adı İstanbul'da Marmaray'ın son durağı ile özdeşleşen Ayrılık Çeşmesi'ne 100 yıl önce yazılan şiir ortaya çıktı.
#Tarih Dergisi'nin Haziran sayısında Ayrılık Çeşmesi'nin hikayesi ele alnırken Alman gazeteci ve sanat tarihçisi Friedrich Schrader'in çeşmeye yazdığı şiir de ortaya çıktı.

#Tarih dergisinde Kerem Çalışkan'ın ortaya çıkardığı şiir, Ayrılık Çeşmesi'ne yazılmış. Çalışkan Schrader'in hikayesini şöyle yazdı:

Çalışkan şiiri nasıl bulduğunu ise şöyle anlattı:

"Alman yazarın edebiyat ve şiire merakını biliyordum, ancak Schrader'in ‘Ayrılık Çeşmesi’ adlı Türkçe'de benzeri olmayan bu şiirini ‘İstanbul’ kitabı yayınlandıktan sonra farkettim. Bu şiir yazarın ‘İstanbul’dan Ukrayna’ya Kaçış’ adlı ikinci kitabının başlangıç sayfalarında yeralıyor.

Kadıköy’deki bu çeşme Osmanlı'da Doğu'ya yönelen seferlerin, kervanların İstanbul’dan ayrılış noktasına inşa edilmiş. Bir tür veda çeşmesi. ‘Ayrılık Çeşmesi’ ismi buradan geliyor. Ayrılanların buradan son kez bir yudum su içmesi de bir tür ritüele dönüşmüş…

‘Ayrılık Çeşmesi’nin, her türlü tarihsel değerin vahşice yokedildiği İstanbul’da bütün yıkımları atlatıp günümüze kadar gelmesi başlı başına bir mucize… Belki bunu çok geleneksel bir çeşme olmasına ve köklü bir kültürel birikime borçlu…

13 Kasım 1918’de İstanbul'u işgal eden İngilizler, Almanları takibe başlayınca Schrader İstanbul'dan derhal ayrılmak zorunda kalıyor... 1918 Aralık ayı başında İstanbul'u terkeden bir Alman gruba katılıyor... Bu grup Ukrayna'ya giden bir gemi buluyor... Geminin adı Tigris (Dicle)...

Gemi çıkış izni için 3-5 gün İstanbul’da Haydarpaşa açıklarında bekliyor... Bekleme uzayınca Schrader bir gün çıkıp gizlice Pera'daki evine gidip karısı ile son kez görüşüyor...Yazar bu arada Haydarpaşa'da İstanbul'u terketmek için bekleşen Alman asker ve subaylar ile de görüşüyor... Oğlu da o askerler arasında... Ama görüşmelerine izin verilmiyor... Schrader, o güne kadar Almanlara yalakalık yapanların, birden Alman düşmanı kesilmesinden de epeyce yakınıyor…
Schrader Kadıköy bölgesindeki ‘Ayrılık Çeşmesi’ni ve öyküsünü biliyor… İstanbul’un anıtsal eserlerini derlerken çeşme ile ilgilenmiş olduğu satırlarından anlaşılıyor… Gemide bulunurken çeşmeye de son kez gitmiş veya o civardan geçmiş olmalı...

‘Ayrılık Çeşmesi’ şiirini Dicle (Tigris) gemisinde 5 Aralık'ta (1918) yazıyor.. Tarih atmış...

Ertesi gün hareket ediyorlar... Ukrayna üzerinden binbir macera ile Berlin'e gidiyor... Ve 1922'de ölüyor...

Schrader'in Yahudi asıllı Bulgaristan doğumlu İngiltere vatandaşı karısı ve bir çocuğu İstanbul'da kalıyor... Bir-iki sene içinde kadın ölüyor... Çocuk da Yahudi kreşinde kalıp sonra Almanya'ya dönüyor... Muhtemelen II. Dünya Savaşı’nda o da ölüyor...

Schrader'in şiirindeki olağanüstü başarısı, Osmanlı döneminde o çeşmeden ayrılan insanların duygu dünyasını, kendi ayrılışı ile bütünleştirip, İstanbul'a daha şimdiden içinde doğan özlemi derin bir duygusallıkla vermesi… İstanbul’un denizine, çınarlarına, kahvelerine olan sevgisi, tutkusu satırlara sinmiş….

bilindigi kadariyla Türk şairlerin ‘Ayrılık Çeşmesi’ne dair herhangi bir şiiri yok... Schrader’in bu şiiri Türkiye’de bu Tarih dergisinde ilk kez yayınlanıyor…"

Ayrılık Çeşmesi'nin adındaki hüznün ardına saklanan bu ilginç hikayeyi hiç merak ettiniz mi ?

İstanbul'un Kadıköy ilçesi Rasimpaşa mahallesi sınırları içinde kalan tarihî bir yapıdır. İlk inşa tarihine ilişkin kesin bir bilgi olmamakla birlikte 17. yüzyılın başında Kapı Ağası Gazanfer Ağa tarafından bir namazgâh ile birlikte yaptırıldığı sanılmaktadır. Çeşme üzerindeki kitabelere bakıldığında, daha sonraları çeşmenin 1741 yılında Kapı Ağası Ahmet Ağa ve 1921-1922 yıllarında 5. Mehmet'in torunu Düriye Sultan tarafından olmak üzere iki kez tamir ettirildiği öğrenilmektedir. Kimi kaynaklar çeşmenin geçmişini Bizans dönemine kadar dayandırmaktadır.

Fatih Sultan Mehmet döneminden sonra doğu yönüne sefer düzenleyen Osmanlı padişahlarının son sefer hazırlıklarının tamamlandığı ve yola koyulmak için toplandığı yerin çeşmenin de içinde bulunduğu eski İbrahimağa Çayırı olduğu bilinmektedir.

Osmanlı padişahlarının doğuya yapacağı seferler öncesinde tüm askerlerin hazırlıklarını yaptığı ve yola çıkılmak için toplandığı yer bu çeşmedir. Sefere buradan uğurlanan padişahlar içinde 4. Murat da vardır. Bağdat seferine giderken izlediği yola da halk Bağdat Yolu adını vermiş ve bugün hâlâ Bağdat Caddesi adı kullanılmaktadır.

Binlerce insan sevdiklerini buradan uğurluyormuş. Anneler belki dönmeyecek çocuklarına son kez burada sarılıyorlar. Kadınlar kocalarına son kez bu çeşmede veda ediyormuş.
tabii bu tanitim genellene olarak yapilmis 1 tanitim, her hikayede oldugu gibi bu cesme ila alakalida 1 özel hikaye ve bir siir var...

» Ayrilik!!!!
» Günes Ay ve Ayrilik